Dünya genelinde son aylarda hafif bir yavaşlama gösterse de bilhassa geçtiğimiz yılın başından bu yana global iktisadın en kıymetli meselelerinden biri haline gelen yüksek enflasyon, çalışanlara ikili darbe vuruyor.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından kısa mühlet evvel yayınlanan Ücretlerin Vergilendirilmesi 2023 (Taxing Wages 2023) isimli rapora nazaran artan nominal fiyatların, çalışanları daha yüksek vergi dilimlerine itmesi ve vergi indirimi, nakit yardımları için uygunluklarını azaltmasıyla birlikte emek üzerinden alınan vergiler 2022’de arttı. Bu birinci darbeyi oluşturuyor. Nominal fiyatlar artarken OECD genelindeki yüksek enflasyonun, fiyatların gerçek olarak düşmesine neden olması ise emekçi için ikinci bir darbe olarak gösteriliyor.
En çok dar gelirliyi vuruyor
Enflasyon, 2022’de 30 yılı aşkın mühletin en yüksek seviyesine ulaşırken OECD’nin tahlili, üye ülkelerinin birçoklarında çeşitli gelir seviyeleri ve hanehalkı kümelerinde tesirli vergi oranlarının arttığını, bilhassa de düşük gelirli çocuklu aileler için değerli bir artış olduğunu gösteriyor.
OECD ülkeleri genelinde, vergi sistemlerini enflasyona endeksleme konusunda farklı yaklaşımlar kelam konusu.
17 OECD ülkesi, ferdî gelir vergisi sistemlerini otomatik olarak enflasyona nazaran ayarlarken 21 üye ülkenin ise bunu isteğe bağlı olarak yaptığı görülüyor. Toplumsal güvenlik katkıları ve nakit yardımlar sırasıyla 21 ve 19 ülkede otomatik olarak hesaplanıyor.
Rapor, vergi sistemleri enflasyona nazaran tam olarak ayarlanmadığında çocuklu düşük gelirli hanelerin, aktif vergi oranlarındaki artışlara karşı en savunmasız durumdaki küme olduklarının da altını çiziyor.
Ücretlerin Vergilendirilmesi 2023 raporu, vergi takozu olarak isimlendirilen istihdam üzerindeki vergi yükünün, ülkeler ortası karşılaştırmasına odaklanırken gelir seviyesi ve hanehalkı bileşimine nazaran değişen sekiz farklı küme üzerinde duruyor.
OECD’nin hesaplarına nazaran ortalama fiyat alan bekar bir personel için vergi takozu, 2022’de Belçika’da yüzde 53’ten Kolombiya’da yüzde 0’a kadar değişiyordu ve OECD ortalaması yüzde 34,6’ydı.
OECD genelindeki oran 2021’de de yüzde 34,6 seviyesindeydi.
- Türkiye’de ise ortalama bekar çalışan için vergi takozu, 2021’de yüzde 39,9’dan 2022’de yüzde 37,2’ye 2,7 puan geriledi. 2022’de Türkiye, 38 OECD üyesi ülke ortasında en yüksek vergi takozuna sahip 18. ülke oldu.
OECD raporu, enflasyonun tesirlerinin hafifletilmesinin önemine vurgu niteliğinde
İşçinin patrona maliyeti üzerindeki tüm vergi ve toplumsal güvenlik kesintisi üzere yasal yüklerin, toplam emekçi maliyetine oranı olarak tanımlanan vergi takozu, öteki bir deyişle, çalışanın patrona toplam maliyetiyle kendi eline geçen net fiyat ortasındaki fark olarak da tabir ediliyor.
OECD raporunda yer alan hesaplamalar, gelir seviyesine nazaran artan oranlı bir vergi ve toplumsal güvenlik uygulamasına nazaran ortalama fiyat seviyesi üzerinden yapılıyor. OECD’ye nazaran raporun sonuçları, enflasyonun tesirlerinin hafifletilmesi için siyasetlerin ehemmiyetini vurguluyor.
Taxing Wages 2023’e göre
Artan nominal fiyatların çalışanları daha yüksek vergi dilimlerine itmesi ve vergi indirimi, nakit yardımları için uygunluklarını azaltmasıyla birlikte emek üzerinden alınan vergilerin artması birinci darbeyi oluşturuyor. Nominal fiyatlar artarken OECD genelindeki yüksek enflasyonun, fiyatların gerçek olarak düşmesine neden olması ise personel için ikinci bir darbe olarak gösteriliyor. Enflasyon, dünya genelinde son aylarda hafif bir yavaşlama gösterse de bilhassa geçtiğimiz yılın başından bu yana global iktisadın en kıymetli sıkıntılarından biri haline gelmiş durumda.
Ortalama fiyat alan bekar personel için vergi takozu: %34,6
Türkiye’de ortalama bekar çalışan için vergi takozu: %37,2
OECD üyesi ülkeler ortasında Türkiye’nin yeri: 18
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır.