Investing.com – Kripto dallarıyla ilgili yazı dizimizin ilk bölümünde sanayide belli hedeflerle faaliyet gösteren dalları kategorize etmiştik. Bu kısımda piyasa bedeline nazaran sıralanmış en büyük 10 katman-1 Blockchain ağından bahsettik.
Bitcoin
Kripto kesiminin birinci ve en büyük katman-1 Blockchain ağı olan Bitcoin, bugün 530 milyar dolara yakın piyasa pahasına sahip. Bitcoin, güç ağır olarak kullanılan karmaşık hesaplamaları kullanan bir algoritma aracılığıyla yeni blokları doğrulayan iş ispatı konsensüs sistemini kullanır.
Bitcoin ağı, Blockchain ağları ortasında en inançlı ve merkezsiz bir platform olarak bilinir. Bitcoin, en inançlı ağ olma unvanına sahipken bir blok oluşumunun 10 dakika ile 1 saat ortasında sürmesi bir sürat sorunu olarak görülüyor. Bunun yanında Blockchain ağındaki süreçlerin doğrulanması ve yeni blok oluşumları için yüksek güç kullanımı, ağ için son yıllarda daha çok üzerinde durulan bir etraf sorunu olarak görülüyor.
2009 yılında klasik bankacılık sistemine bir reaksiyon olarak anonim geliştiricisi Satoshi Nakamoto tarafından piyasaya sürülen Bitcoin, rastgele bir merkezi otoriteye bağlı olmadan bireyler ortası fon transferi gerçekleştirmek için geliştirildi. Bu haliyle yeni kuşak bir ödeme aracı özelliğine sahip olan Bitcoin, yıllar içinde global kabulünü artırdıktan sonra klasik para üniteleri karşısında kıymetini süratli artırdı ve bir servet aracı olma özelliği kazanarak piyasa tarafından dijital altın olarak görülmeye başladı.
Kripto para dalının merkezinde yer alan Bitcoin, bugün toplam piyasa bedelinin çabucak hemen yarısına sahip olarak kesimi domine etmeye devam ediyor.
Ethereum
Bitcoin’in akabinde kripto para sanayisini farklı bir boyuta taşıyan Ethereum, 2015 yılında ortalarında Vitalik Buterin’in de bulunduğu birkaç yazılımcı tarafından geliştirildi.
Ethereum ağı ile akıllı kontratlar ismi verilen programlanabilir kontratlarla gelişen bölüm, 2015 yılından sonra büyümesini daha süratli bir ivmeyle artırdı. Ethereum, şu an en büyük ikinci katman-1 ağı olarak merkezsiz uygulamaların geliştirilmesi için açık kaynaklı bir Blockchain ağı olarak çalışıyor. Bitcoin ağına benzeri bir yapıda olan Ethereum, yazılım sistemine nazaran sanayiye daha fazla fonksiyonellik kattı.
Ethereum ağının temelini oluşturan akıllı mukaveleler, Blockchain ağı üzerinde muhakkak şartların üzerine yazıldığı ve bu şartların karşılandığı sürece kendi kendine çalışan yazılımlar olarak bilinir.
Ethereum, çıkış evresinde Bitcoin’e benzeri formda Proof of Work üzere güç ağır bir konsensüs çalışma düzeneğine sahipken 2022 yılının Eylül ayında Proof of Stake düzeneğine geçerek ağda kıymetli bir güncelleme gerçekleşti. Böylelikle Ethereum madenciliği, yüksek güç kullanan ekipmanlarla gerçekleşmek yerine Ethereum varlıklarını kilitleyerek doğrulayıcı olarak faaliyet gösteren kişi ve kurumların ağı işletmesiyle çok daha çevreci bir Blockhain ağı haline geldi.
Cardano
Cardano, Ethereum kurucularından Charles Hoskinson’ın gruptan ayrılarak kendi Blockchain ağını geliştirmeye karar vermesiyle ortaya çıktı. Hoskinson liderliğinde 2015 yılında kurulan Cardano ağı, Ethereum’un 2022 yılında geçtiği Proof of Stake modelini bir Blockchain ağında muvaffakiyetle uygulandığı birinci katman-1 ağı unvanına sahip.
Cardano, yıllardır problemsiz formda çalışan bir Blockchain ağı olmasının yanında süreç fiyatlarının düşük olması, merkezsizlik oranının yüksek olması ve yıllardır süreç suratının Ethereum’dan yüksek olması üzere özellikleriyle öne çıkan bir ağ oldu. Bunun yanında Cardano ağına akıllı mukavele özelliğine nispeten geç eklemesi, Blockchain ağının süratle gelişen bu bölümde geri kalmasına neden oldu.
Cardano ağına 2021 yılında akıllı kontrat özelliğinin eklenmesinden sonra ağda geliştirilen merkezsiz uygulamalar süratli halde arttı. Lakin DeFi’de Ethereum’a rakip olarak görülen ağın pazar hissesi, Ethereum ağına nazaran hayli düşük devam ediyor.
BNB
Binance’in kurulmasından 3 yıl sonra 2020 yılında tanıtılan Binance Smart Chain (BSC), kısa mühlet içinde en büyük katman-1 ağlarından biri haline geldi. Akabinde ekosistemin genişlemesiyle birlikte merkezsizliği artırmak ismine Blockchain ağı BNB Chain olarak markalaştı.
BNB Chain, açık kaynak kodlu, çoklu zincir özelliğine sahip merkezsiz bir Blockchain ağı olarak faaliyet gösterir. BNB ağda süreç fiyatı olarak yönetişim tokeni olarak kullanılır. BNB Chain, bugün gelişen ekosistemle GameFi, SocialFi ve Metaverse dalı de dahil olmak üzere birçok projeye mesken sahipliği yapmak üzere geliştirildi.
Kısa müddette sanayinin en tanınan Blockchain ağlarından biri haline gelen BNB Chain, BNB Beacon Chain (BC) ve BNB Smart Chain (BSC) ismi verilen iki Blockchain ağından oluşur. BC, BNB Chain’in yönetimininden sorumludur. Bunun yanında ağdaki stake ve oylamaların yönetildiği ağdır. BSC ise Ethereum Sanal makinesiyle (EVM) uyumlu, çoklu zincir bileşenine sahip ağ olarak çalışır.
Solana
Ethereum’a rakip olarak geliştirilen diğer bir katman-1 Blockchain ağı olan Solana, yüksek performansa sahip, düşük süreç fiyatları ve ölçeklenebilirlik açısından başka ağlardan farklılaşmaya çalışan bir ağ olarak bilinir.
Solana ağının öne çıkan özelikleri ortasında saniyede 65.000 süreç yapabilme kapasitesi öne çıkar. Bunun yanında düşük süreç fiyatı ve yüksek ölçeklenebilirliği ile geliştiriciler tarafından ağır talep gören bir ağdır.
Solana ağı, konsensüs düzeneği olarak Proof of History (POH) sistemini kullanarak öteki ağlardan ayrılır. POH, basitçe Blockchain ağı üzerinde her bir bloğun vakit damgasının oluşturulduğu ve böylelikle ağın güvenliğinin sağlandı sistem olarak bilinir. Solana, Rust yazılım lisanıyla uyumlu olarak çalışırken bu özelliği geliştiricilerin ağ üzerinde daha süratli ve kolay formda uygulama geliştirmesini sağlar.
Solana Blockchain’in mahallî varlığı olan SOL, ağdaki süreç fiyatlarını ödemek, doğrulayıcılara ödeme yapmak, ağın yönetişimine katılmak için kullanılır. Bu kullanımlarının yanında SOL tokeninin DeFi alanında ve NFT pazarlarında da kullanımı hayli yüksektir.
Polkadot
Polkadot, merkezsiz uygulamaların geliştirilmesi için kullanılan bir diğer katman-1 Blockchain ağıdır. Polkadot, temelde farklı Blockchain ağları ortasında bir köprü olarak çalışan Blockchain ağı olarak bilinir.
Polkadot’un bu özelliğiyle kripto para sanayisinde ölçeklenebilirlik sıkıntısına odaklanan geliştiriciler, parachain ismi verilen özel bir Blockchain oluşturma özelliğiyle öteki ağlardan farklılaşır. Polkadot, çalışma prensibine nazaran farklı Blockchain ağlarının birbirleriyle bağlantı kurmasını sağlar. Bu etkileşim sayesinde daha evvel yeni özelliklere sahip uygulamaların geliştirilmesine imkan tanınır.
Polkadot’u öteki Blockchain ağlarından ayıran özellikler ortasında birçok ağın birlikte çalışabildiği bir platform olması öne çıkar. Bu sayede farklı ağlardaki bilgiler, ağa özel geliştirilen konsensüs sistemi sayesinde daha süratli ve daha inançlı bir formda işlenebilir.
Polkadot ağının mahallî varlığı DOT, ağın güvenliği sağlamak için staking faaliyetleri ve yönetişim sisteminde kullanılır.
Avalanche
Katman-1 Blockchain ağları ortasında sürate ve düşük süreç fiyatına odaklanan öbür bir ağ olan Avalanche, ölçeklenebilir özelliğiyle öne çıkar.
Bunun yanında farklı Blockchain ağlarını desteklemesiyle esnek bir ağ olarak bilinen Avalanche, böylelikle varlık transferini daha kolay hale getirir. Yüksek güvenlik, ağın öbür öne çıkan özellikleri ortasında yer alırken Blockhain ağında ikili harcamayı önlemek ismine özel bir konsensüs sistemi kullanılır.
Tüm bu özellikler, Avalanche ağını merkezsiz finans uygulamaları için tercih edilen bir platform haline getirdi. Avalanche ayrıyeten, merkezsiz uygulamaların geliştirilmesini kolaylaştıran sunduğu birçok araç ve kaynak ile geliştiriciler için ülkü bir platformdur.
Avalanche ağının kullanım alanları ortasında DeFi uygulamalarının yanı sıra ödeme sistemleri üzere bir çok alan bulunur. Bunun yanında Blockchain ağında token çıkarma, akıllı kontrat yazma üzere özellikler de bulunur.
Bitcoin Cash
Bitcoin Cash, bir Bitcoin fork’u olarak geliştirilen farklı bir katman-1 ağı olarak çalışır. Bitcoin Cash ağı, kripto para ünitesi BCH’nin süreçlerinin kaydedildiği ve doğrulandığı dağıtık bir bilgi tabanıdır.
Bitcoin Cash Blockchain ağı, Bitcoin’den farklı olarak daha büyük bloklardan oluşur. Böylelikle ağda süreçlerin daha süratli ve daha düşük fiyatla gerçekleştirilmesi sağlanır. Ağda bilgiler, madenciler tarafından doğrulanan ve bloklara eklenen Proof of Work konsensüs düzeneği kullanılır.
Aptos
Aptos ağı, eski Facebook çalışanları tarafından geliştirilen en yeni katman-1 ağlarından biridir.
Aptos, Move yazılım lisanının kullanıldığı akıllı sözleme platformu olarak inançlı, ölçeklenebilir ve yükseltilebilir bir Proof of Stake altyapısı vadeder. 2022 yılında Web3’ü odaklı bir misyonla piyasaya sürülen Aptos, Andressen Horowitz ve başka Web3 odaklı risk sermayesi şirketlerinden değerli yatırımlar alarak süratli formda büyüdü.
Aptos, ağın paralel yürütme motoru sayesinde (Block-STM) saniyede 13 binden fazla sürecin gerçekleştirildiği ve bu süreçlerin düşük süreç maliyetlerine sahip olma vaadiyle geliştirildi.
Çoğu Blockchain ağı, akıllı kontratları sırayla yürütür ya da çok fazla güç gerektiren gelişmiş performans için büyük bir paralel iş yüküne sahiptir. Aptos, ağında ise farklı olarak tüm süreçler birebir anda işlenir ve doğrulaması daha sonra yapılır. Akabinde başarısız süreçler, çakışmaları algılayan ve yöneten STM (yazılım süreç belleği) sistemi sayesinde sayesinde iptal edilir ve tekrar sürece alınır.
Hedera Hashgraph
Hedera Hashgraph, yapısal olarak öbür büyük Blockchain ağlarından farklılıklara sahip, fakat benzeri süreçleri yerine getiren merkezsiz dağıtık bir ağ olarak bilinir. Hedera ağı, süreçleri işlerken daha verimli olan inançlı ve doğrulama algoritmalarıyla öne çıkar.
Hedera Hashgraph, diye ağlardan farklı olarak dağıtık açık defterini Blockchain yerine hashgraph teknolojisine uygular. Böylelikle hashgraph tabanlı ağ, açık bir defter yerine kripto para ünitesini Blockchain ağına alternatif bir prosedürle dayanaklar.
Hashgraph teknolojisinin Blockchain’e nazaran birçok öne çıkan yararı bulunur. Bunlar ortasında madencilik düzeneğinin uygulanmaması, pay ispatına muadil olarak etraf dostu bir ağ olmasını sağlar. Bir Blockchain ağı olmamasına karşın yüksek performans ve kapasitede çalışabilen ağ, misal güvenlik ve anonimliği sağlayarak değerli bir alternatif olarak olarak ortaya çıkar.
Mevcut durumda kripto sanayisinde hashgraph teknolojisini kullanan tek platform Hedera’dır Bu da ağın mahallî para ünitesi olan HBAR’ı hashgraph temelli tek kripto para ünitesi yapar. Lakin Hedera, geliştiricilerin Hedera Hashgraph ağında çalışan kendi kripto varlıklarını oluşturabilmeleri için API taleplerini detaylı talimatlar ve kaynak kodu örnekleri sağlar.
Yazar: Günay Caymaz