Bitcoin’in doğumu ile başlayan kripto para alanındaki ilk ayı piyasası, 2022 ayı piyasası değil. Güncel ayı piyasasını diğerlerinden ayıran ise kripto paraların ana akım yaygınlık kazanmaya başlamasından sonra yaşanması ve makroekonomik koşulların önceki döngülere kıyasla çok daha sert olması oldu.
Yaklaşık iki yıl önce başlayan boğa piyasası, Bitcoin’in 69 bin doları gördüğü Kasım 2021’de tepe yaptı. Sonraki aylarda ise hem kripto piyasasına özgü halving döngüsü gibi faktörlerden hem de makroekonomik gelişmelerden kaynaklı olarak ayı piyasası başladı.
Rusya, Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etti. Devamında Avrupa genelinde mülteci akını yaşanırken, Rusya’nın Avrupa’ya doğal gaz tedariğini kesmesi ise enerji krizine yol açtı.
Öte yandan, Covid-19 pandemisi boyunca uygulanan parasal genişleme politikaları tüm dünyada enflasyonun artmasıyla sonuçlandı. Merkez bankaları da para politikalarını değiştirerek enflasyonu baskılamaya çalışmak zorunda kaldı. Fed, mart ayında faiz artışlarına başladı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) da 11 yılın ardından ilk kez faiz artırdı.
Kripto alanına döndüğümüzde, algoritmik stablecoin ekosistemi Terra Classic (LUNC) veya eski adıyla Terra’nın (LUNA) çöküşü, sektörde âdeta yaprak dökümüne yol açtı. Terra ekosisteminin stablecoin’i TerraClassicUSD (USTC), dolar sabitini kaybetti.
Ayı piyasası ve parasal daralma politikalarından kaynaklı olarak sektör genelinde likidite sıkıntısı yaşanmaya başladı. Celsius gibi birçok kripto kredi protokolü, ayrıca Three Arrows Capital (3AC) gibi alanın önde gelen risk fonları likidite krizine yenik düştü. Son olarak Bahamalar merkezli kripto para borsası FTX, iflas bayrağını çekti.
Peki ayı piyasası yalnızca olumsuz olaylar dizisinden mi ibaret? Sektörün önde gelen iş insanları, yatırımcıların çoğunlukla düşen kripto fiyatlarına odaklandığı ayı piyasasında geliştirmenin önemine sık sık dikkat çekiyor. Bu iş insanlarından biri olan Binance CEO’su Changpeng Zhao (CZ), ayı piyasasında yeni yetenekleri işe almanın çok daha kolay olduğunu düşünüyor. CZ, Twitter’daki bir gönderisinde de ayı piyasasında kurulan şirketlerin en güçlüler olduğuna değiniyor.
Cointelegraph Türkiye olarak ayı piyasasının kripto sektörünü ve sektörde yapılan inovasyonları nasıl etkilediği, resesyonun kripto alanı için bir fırsat olup olmayacağı ve boğa piyasasına yansımalarının nasıl olacağı sorularını sektör liderlerine yönelttik.
Soru: Ayı piyasası kripto sektöründe yeniliklerin önünü açtı mı? Ayı piyasasının inovasyona nasıl bir katkısı oldu?
Bitget Global Yönetici Direktörü Gracy Chen: Kripto kışı, inovasyon için gerekli olan düşük maliyetli ve yüksek kaliteli büyüme oranlarına ulaşmak için bize altın bir pencere sundu. Çoğu zaman şirketlerin başarısı, boğa piyasasında çok daha görünür oluyor. Ancak genellikle temeller, ayı piyasası sırasında atılıyor. Bu ilk kripto kışı değil ve kesinlikle son da olmayacak.
2022’de en sık karşılaştığımız konsept, kripto ayı piyasasını daha da zorlaştıran problemlerdi. İstikrar eksikliği, merkezileşme ve güvenlik eksiği, bu yıl kripto piyasasında problem yaratan ana sorunlardan yalnızca birkaçıydı. Fakat tüm bu sorunları, bir öğrenme deneyimi olarak algılıyoruz ve kripto pazarını yatırımcıların gözünde giderek daha çekici hale getirmek için hızla teknolojik çözümler ve yenilikler üretiyoruz. Bir sonraki boğa piyasasında muhtemelen pratiğe dökülmüş şekilde göreceğimiz yeni teknolojilerin, ayı piyasasında duyulan sancı ile üretilen yeniliklerin bir sonucu olacağından hiç şüphem yok.
Fanadise Kurucu Ortağı Jakub Chmielnia: Ayı piyasası ve boğa piyasası, inovasyonu farklı bir yöne itiyor. Tek bir inovasyon senaryosu yoktur ve inovasyon, doğrusal değildir. Boğa piyasasında finansman bulmanın daha kolay olduğunu ve dolayısıyla daha fazla ekibin yeni yazılım ve ürünler geliştirdiğini düşünebilirsiniz. Ayı piyasasında ise fon bulmak çok daha zor bir hale geldiği için çoğunlukla çok az sayıda ekip, kişisel bağlantılar sayesinde sermayeye erişim sağlayabilir. Ayı piyasası sırasında kaynak yaratan girişimlerin hayatta kalma oranının daha yüksek olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz; ancak bu süreçte, yenilikçi şirketlerin nominal sayısı da çok daha azdır. Boğa piyasası, alana birçok yeni oyuncu getirir. Ancak hayatta kalma oranı, radikal bir biçimde düşer. Örneğin NFT ekiplerinin çoğu, artık tüm teknik operasyonlarını durdurdu ve yalnızca topluluk yönetimine odaklanıyor. Fancy Bears koleksiyonu ise neyse ki oldukça iyi gidiyor.
Coinfirm CEO’su Dr. Mircea Mihaescu: İş çevrelerinin tarihi, ayı piyasasının inovasyon için iki açıdan iyi bir ortam olduğunu gösteriyor. Sert piyasa koşullarında çoğu fikir gerçekleşemiyor ve neyin çalışıp hayatta kalabileceğini ortaya koyuyor. Boğa piyasasında yükselen dalga herkesi yukarı çıkarıyor, ayı piyasasında ise yalnızca en iyileri hayatta kalıyor. Ve başarısız olan fikirleri artık kimse dikkate almıyor. İkinci neden ise ayı piyasasında personelden hizmet sağlayıcılara iş yapma maliyetinin daha düşük olması. Bir yan faydası da kimsenin “bir gecede” başarı beklememesi.
Kripto da farklı değil, kısacık tarihinde birkaç ayı piyasası yaşadı ve her biri inovasyonda yeni bir dalganın başlangıcı oldu. Aynı şeyi önümüzdeki iki yıl içinde de göreceğimizi düşünüyorum.
CoinZoom CEO’su Todd Crosland: Güncel ayı piyasası kripto için anlaşılabilir şekilde zor bir dönem oldu. Sektörün önde gelen oyuncularının çoğu ilk kez kripto kışı geçiriyor ve soğuğu hissettiler. Bu şirketler uzun süren boğa piyasasında ışık hızıyla büyüdü ve düşüş trendinde masraflarını yönetmeleri gerekiyordu. Bu da hizmetlerin durdurulmasından işten çıkarmalara birçok talihsiz sonuca yol açtı.
Fantom Vakfı Yönetici Müdürü David Richardson: Her ne kadar acı bir durum olsa da ayı piyasası ya da risksiz ortamlar, blokzincir şirketlerinin temel yeterliliklerine ve hatta sıcak para akışının olmadığı piyasalar, cansız teknolojiler ve kullanım durumları konusunda fırsat yakalamaları için çok iyi bir zamandır. Bu bağlamda, yükselen bir boğa piyasasında nefes almak daha da kolay hale gelir ve yalnızca kripto odaklı problemlere değil, aynı zamanda gerçek dünya sorunlarına, zincir üstü merkeziyetsiz çözümler sağlayan yeni inovasyonların geliştirilmesine yardımcı olabilir. Fantom, geçtiğimiz yılki kripto kışında önemli teknolojik kazanımlardan bazılarına erişti. Şimdi de aynısını umuyoruz ve bugün piyasaların daha hareketli ve canlı olduğu bir yıl öncesine göre çok daha yoğunuz.
Fantom CEO’su Michael Kong: Ayı piyasaları sırasında, yüksek kalitede ürünler ve hizmetler ortaya çıkartan şirketlerin uzun vadede başarılı olacaklarına inanıyorum. Başarıya ulaşmak için sıkı çalışmak ve bağlılık gereklidir. Ne var ki, bu başarıya giden en iyi yoldur. Andre Cronje’nin de dediği gibi “Kestirme yollar ve hızlı kazançlar yoktur.”
Soru: Bu deneyim, gelecekte yaşanması olası bir ekonomik gerilemenin kripto ekosistemi için içerisinde tekrar kesin olarak fırsatlar barındıracağı anlamına mı geliyor?
Gracy Chen: Kesinlikle, dünya ekonomisi yüzyıllardır dönemsel sorunlar yaşıyor. Fakat kripto piyasasında çözümleri olan ekonomik gerilemeyle ilgili birkaç sorun var. Mevcut ekonomik krizde, enflasyon bu sorunlardan biri ve Bitcoin, bu soruna bir cevap. Yıllar içinde kriptoya daha fazla yasal düzenleme getirilmesi ve kriptonun daha fazla benimsenmesiyle birçok insanın enflasyonist kriz dönemlerinde deflasyonist varlıklara akın edeceğinden eminim. Kripto ekosisteminin, gelecekte dünya ekonomisinin kronikleşmiş sorunlarına çözüm olacağına ve yatırımcılar için büyük fırsatlar yaratacağına inanıyoruz.
Jakub Chmielnia: Her döngü, farklı paradigmalarda bir değişikliğe neden oluyor. Geçtiğimiz aylarda, merkeziyetsiz protokollerin gücünü ve yüksek düzeyde merkezileşmiş organizasyonların başarısızlıklarını gördük. Ne yazık ki çoğu küçük yatırımcılardan gelen milyarlarca dolar da bu gelişmelere bağlı olarak buharlaştı. Kripto alanı, giderek daha fazla düzenlenecek ve şeffaflık, güven oluşturmada önemli bir rol oynayacak. Fakat daha sonra boğa piyasası yeniden başlayacak ve bir sonraki ayı piyasasına kadar insanların farklı türde mantıksız dolandırıcılıklara kalkıştığını göreceğiz. Bu şekilde ilerleyecek…
Mircea Mihaescu: Fiat/“gerçek” ekonomi ve kripto piyasasındaki resesyonlarda şimdiye kadar hafif bir korelasyon gördük. Kripto alanında inovasyon yapanlar buna devam edecek, yalnızca hatalı iş modellerini kopyalayan daha fazla sayıda şirket resesyon sırasında piyasadan çıkacak.
Todd Crosland: Merkeziyetsizlik ve kripto teknolojileri, tanım olarak resesyon dostu denebilir. Ücretleri, gecikmeleri ve fakir olmayı pahalı hale getiren taraflılıkları ortadan kaldırıyorlar. Piyasaların tümünün şişme ve patlama döngüsünden geçtiğini düşünürsek, gelecekte daha çok kripto ayı piyasası göreceğimizi anlayabiliriz. Fakat kripto şirketleri ayı piyasalarında vaktini iyi kullanıp mevcut düşüş trendine katkıda bulunmuş olabilecek eksikliklerden ders çıkarmaya bakarsa, zorlu piyasa koşullarının büyüme ve gelişme fırsatları sunmaması için bir sebep yok.
David Richardson: Kesinlike. Belki. Ekonomik ve iş anlamındaki genişlemeler makro ve mikro ekonomik düzeyde daraldığında, ekonomik durgunluklar olayların doğal sonuçlarının bir parçasıdır. Paranın kolay kazanıldığı bir ortamda gelişebilecek aşırılıkları dizginleme eğilimindedirler. Ekonomik durgunluklar, ayrıca piyasaların gerileme dönemlerinde şirketlere alım fırsatları sunar. Ya da Warren Buffett’ın da dediği gibi “Yükselen bir dalga bütün tekneleri kaldırma eğilimindedir, ancak dalgalar çekildiğinde kimin çıplak yüzdüğünü o zaman anlarsınız.” Güçsüz ve çok fazla kaldıraç kullanan şirketler ve kusurlu teknolojiler eninden sonunda yıkılır. Bunu başaranlar ise sinerjik fırsatlar yakalar.
Michael Kong: Ekonomik durgunluklar sırasında, aşırı kaldıraç kullanan projeler genellikler ilk başarısız olan projelerdir. Eğer sorumluluklarınızın bilincinde olarak projenizi yürütüyorsanız, işte o zaman ekonomik durgunluk sona erdiğinde hayatta kalabilir ve gelecekteki başarılarınız için kendinizi konumlandırabilirsiniz. Bu yüzden de ekonomiler her döngüleri takip ettiğinden, bir sonraki ekonomik durgunluk için hazır konumda olmak her zaman önemlidir.
Soru: Kripto boğa piyasasının da inovasyon için aynı ölçüde iyi olacağını düşünüyor musunuz? Cevabınız evet ise bu nasıl olacak? Yoksa tamamıyla farklı bir eğilim mi göreceğiz?
Gracy Chen: Kesinlikle, ama farklı bir şekilde. Boğa piyasasında kripto endüstrisinde ve geleneksel finans dünyasındaki farklı talepleri karşılamak veya farklı sorunları çözmek için tasarlanan protokollerin geniş çapta benimsendiğini görüyoruz. Bu süreçte pek çok hata görülse de boğa piyasasındaki temel eğilim, bu projeleri geliştirmek için yapılan yenilik arayışının artışı oluyor. Boğa piyasasında görülen bir başka doğal davranış biçimi ise aynı fikir için birkaç yeni rakibin ortaya çıkması…
Son zamanlarda bir boğa piyasasına şahit olduk ve bazı ciddi yeniliklerin gerçekleştiğini gördük. Dahası, bu yenilikler aslında yalnızca bir bebeğin ilk adımlarıydı. Bir sonraki boğa piyasasında çok daha ciddi gelişmeler olacağına inanıyoruz. Kripto ekosistemi hala kendi yolunda ilerliyor; fakat bir sonraki boğa piyasasında ayaklarının yere daha sağlam bastığını ve yenilikçiliğe yönelik gelişmelerin hızlandığını göreceğiz. Kriptonun, günlük hayatın bir parçası haline geldiğine ve şu an kripto ile ilgilenmeyen insanların bile hayatına daha fazla dokunduğuna şahit olacağız.
Jakub Chmielnia: Yüzde olarak hayır. Nominal olarak evet. İyi ekipler, genellikle kaynak bulmada zorlanıyor; boğa piyasası ise bunu kolaylaştırıyor. Ayrıca Web3 girişimlerine yatırım yapan Web2 fonlarında bir artış eğilimi görüyorum. Yazılım geliştirmede, Web2 ve Web3 arasındaki ince çizginin ortadan kalkacağına inanıyorum.
Mircea Mihaescu: Boğa piyasası sektöre ciddi bir sermaye getirme potansiyeline sahip, fakat sermaye dağılımı çoğunlukla son trendleri kovalayarak yapılıyor. Bu bakımdan yenilikçi şirketlerin kullanmaları gereken kaynaklara erişimi kolaylaşabilir. Dezavantajlardan biri ise beklentilerin epey yüksek olması. Yatırımcılar yüz milyonlarca dolar yatırım yapmayı ve paralarını birkaç yılda üçe katlamayı “bekliyor.” Bu da kararların her zaman yenilik yapmak için alınmadığı ve bir şirketin sermayesinde aslan payını satış ve pazarlamanın aldığı bir ortam yaratıyor.
Todd Crosland: Boğa piyasalarının her biri sektördeki güveni artırdı, yatırım düzeyini ve yaygınlığı artırdı. Fakat kripto şirketleri geçmişten ders almalı ve önceki boğa piyasasında yapılan hataları tekrarlamamalı. Hemen kâr etme arzusu gerçek dünyada kullanışlılık sunma isteğini gölgede bıraktığında, güven ve emniyet gibi en önemli alanlarda gerçek inovasyon genellikle arka plana atılıyor ve sonunda gerçek kişiler para kaybediyor. CoinZoom olarak biz, net ve iyi geliştirilmiş düzenlemelerin uygulanmasının, kripto paraları küresel finans sistemine entegre etmede kritik önem taşıdığına inanıyoruz. Sektörün büyümeye devam etmesi ve ana akımlaşması için müşterilerin altyapısına ve çerçevesine güvenmeleri gerekiyor, bu da ilerici düzenlemeler ile başlar. Kriptonun ötesinde fazla değerlenmiş, istihdamı fazla yüksek veya yeterince incelenmeyen sektör ve şirketler, müşteriler için gerçek ve sürdürülebilir değer yaratmak gibi daha yüksek bir amaca hizmet etmiyorlar.
David Richardson: Evet. Ayı piyasaları ve taze sermayeler ayı piyasasıyla birlikte gelir. Daha fazla deneyime ve yeniliğe izin verirler.
Michael Kong: İyi bir proje, piyasa olaylarını gözetmeksizin büyümeye ve gelişim göstermeye gayret eden projedir. Buna ek olarak bu projeler aşırı harcama sonucu olumlu bir piyasa döngüsünün devam edeceği umuduna da kapılmaz. Bu durum yalnızca blokzincir projeleri için değil, aynı zamanda ekonomideki tüm proje ve şirketler için de geçerlidir. Ne var ki, uzun vadede bir değer yaratmayan fazla harcamalar görüyoruz. Bu bağlamda kaynaklar harcanıyor olabilir ve genelde bu savruk harcama durumu ekonomik durgunluk döneminde meydana geliyor.
Soru: Ayı piyasası boyunca yaratılan inovasyonlar karşılıklı bir etki yaratarak boğa piyasasının başlamasına mı sebep olur mu?
Gracy Chen: Kripto kışı, genellikle geliştiriciler tarafından bahar dönemi olarak kabul edilir. 2018 yılındaki ayı piyasasının ardından Uniswap, Compound ve Aave gibi bir dizi yeni DeFi ürünü arka arkaya piyasaya sürüldü. Ancak kullanımın artması, DeFi madencilik modelinin devreye sokulmasına ve piyasanın bol nakit kaynağına sahip olmasına bağlı… Bu yüzden ayı piyasasında, ürün ve teknoloji inovasyonu açısından bazı projeler testi başarıyla geçerse ve kullanıcı ihtiyacına hitap ederse boğa piyasasında da iş hacimleri hızla artacak ve marka bariyerleri hızla oluşacaktır. Özetle ayı piyasası, proje ortakları ve borsalar için bir hazırlık aşamasıdır. Ürünün yenilikçiliği, pazar tarafından hemen fark edilmeyebilir; ancak yeniliğin yönü doğru ve kullanıcı odaklı olduğu sürece gelecekte belirli bir zaman diliminde ciddi bir patlama yaşaması mümkündür.
Donanım cüzdanlarını düşünün…
FTX’in çöküşü ve siber saldırı olayları, ayı piyasasından sonra sık sık meydana geldi. Ayı piyasasında, kullanıcıların özel anahtar sahibi olma konusundaki farkındalığı güçlendi ve kullanıcılar için donanım cüzdanlarının eğitim maliyeti düşüş gösterdi. Bu da donanım cüzdanlarının satışlarında bir artışa yol açıyor. Onekey’nin tahminleri, 2023’ün ilk çeyreğinde Trezor’ın satışlarının yüzde 300 artacağına işaret ediyor. Donanım cüzdanları, daha önce çok daha dar bir kullanıcı kitlesine sahipti. Ayı piyasasında alınan derslerden sonra ise bu gidişat, gelecekte daha popüler hale gelecekler.
Jakub Chmielnia: Geleneksel pazarlar ve kripto piyasası, yüksek oranda ilişkili. Bir önceki boğa piyasası dönemi, yıllarca devam eden düşük faiz oranlarıyla yakından bağlantılıydı. Önümüzdeki birkaç yıl içinde enflasyon nedeniyle bu miktarda bir parasal genişlemeyi tekrar görüp göremeyeceğimizi bilemiyorum. Bir sonraki boğa piyasası için benimsemenin artması gerekiyor. NFT’ler yeni oyuncaklar ve ben dahil birçok insan, 100 milyon kişinin daha NFT’ler aracılığıyla blokzincir alanına getirileceğine inanıyor. Hem tüketici hem de altyapı düzeyinde benimsemeyi artırmaya odaklanan girişimler, genel pazar büyümesi konusunda kesinlikle çok önemli bir faktör…
Mircea Mihaescu: Tarih durumun böyle olduğunu gösteriyor ve kripto da istisna değil.
Todd Crosland: Piyasa hareketlerini özellikle de kriptoda tahmin etmek çok zor. Yine de “Bitcoin fiyatı” tartışmasından “blockchain teknolojisinin faydası” tartışmasına geçmemiz, yol aldığımızın işareti. İleri görüşlü, yenilikçi şirketlerin düşüş trendinde kripto, DeFi ve blockchain teknolojisinin potansiyelini ortaya çıkarma konusundaki bağlılığı, piyasanın düşüşten yükselişe geçmesine elbette yardımcı olabilir. CoinZoom olarak biz, dünya genelinde milyonlarca insana daha adil piyasalar erişim, geniş bir servet yaratma imkanı ve mali refaha ulaşma fırsatı sunacak sürdürülebilir ve güvenli ürün ve hizmetlere geliştirmeye bağlıyız.
David Richardson: Ayı piyasasında gerçekleştirilen inovasyonların her ne kadar yardımcı olsalar da boğa piyasasının başlamasına sebebiyet verdiklerini söyleyemem. Piyasanın toparlanmasını teşvik eden şey, temellere dönüştür. İnovasyonlar yaratmak için her dönem iyi bir zamandır. Ancak bir kuruluş için sermayeye ve personele konsantre olmak adına daha fazla zamana sahip olmak daha sağlıklıdır. Ayı sezonu ve ekonomik gerilemeler genelde kaçınılmaz olan market genişlemesi sonrası meydana gelen bu fırsatları ortaya çıkarıyor. Bununla beraber mikro döngüsel piyasa dalgalanmaları, makro seküler değişikliklerle ile uyumlu çalışıyor. Blokzincir ve kripto ve etraflarındaki diğer teknolojiler gelişim aşamasında ve kısa süre içerisinde ortaya çıktılar. Daha önce ortaya çıkan tüm teknolojiler gibi, bazı varyasyonlar diğerlerinden daha iyi çalışacaktır. Sonuç olarak, endüstride hem kazananlar hem de kaybedenler olacaktır. Sonuç olarak, endüstriyi daha güçlü ve sürdürülebilir hale getirecek hem endüstri içinde hem de endüstri dışında hem seküler hem de döngüsel değişimlerin bir araya gelmesine şahitlik ediyoruz.
Michael Kong: Tarihsel açıdan her piyasa döngüsü sonrası endüstri temellerini daha da güçlendiren yeni ürünler, hizmetler ve kullanım koşulları görüyoruz. Bununla birlikte blokzincir teknolojisinde kullanıcıların daha da arttığına şahitlik ediyoruz.