Meclise sunulan torba yasa ile kur muhafazalı mevduatta TL dönüşümlü hesapların kur farkı maliyeti Hazine’den Merkez Bankasına devrediliyor. Tartışma yaratan düzenleme bir yandan ekonomistlerde 1990’lı yıllara dönüş telaşı yaratırken, bir yandan da enflasyonu artırıcı tarafta tesir yaratacağına dikkat çekildi. Yılın birinci 5 ayında 263.6 milyar lira açık veren bütçenin hem fiyat artışları, hem zelzelenin yarattığı negatif tesir, hem de seçim nedeniyle yapılan harcamalar nedeniyle daha da artması beklenirken, uzmanlar Hazine’nin artan borçlanma muhtaçlığına bir de KKM nedeniyle ek gelmemesinin amaçlandığını lisana getirdi. Ekonomistler, bu adımla bir nevi Merkez Bankası’nın da bütçeyi finanse edeceğini ve emisyon yaratımıyla enflasyonu negatif etkileyeceğine işaret etti.
KKM büyüklüğü 106 milyar dolar
Uzmanların hesaplarına nazaran 27 Haziran prestijiyle kur muhafazalı mevduat hesapları büyüklüğü 2 trilyon 739 milyar 394 milyon liraya yükselirken 106 milyar 65 milyon dolar oldu. Piyasada KKM hacminin yaklaşık yüzde 20’sinin TL dönüşümlü, yüzde 80’inin ise döviz dönüşümlü olduğu hesabı yapılıyor. KKM’den kaynaklanan kur farkı maliyetinin çoğunluğu Merkez Bankası tarafından karşılanırken artık yüzde 100’ü Merkez Bankası tarafından karşılanacak. Lakin Hazine her ay bütçe uygulama sonuçlarında KKM nedeniyle yapılan kur farkı ödemelerini açıklıyordu. Merkez Bankası ise yıllık bilançosu içinde sarfiyat kısmında piyasa uzmanlarınca lakin hesaplanabilen formda KKM için ödemelerini gösteriyor. Bölümün akabinde KKM hesapları için ödenen kur farkı maliyeti artık aylık olarak piyasa ve kamuoyu tarafından görülemeyecek. Ekonomistler bunun da şeffaflık için olumlu bir adım olmadığını vurguladı.
3-6 ay içinde 300 milyar TL maliyet üstlenebilir
Mayıs başından bu yana TL’deki yüzde 30’luk kıymet kaybı nedeniyle Hazine’ye kabaca 100 milyar liralık maliyet yaratılacağı hesaplanıyor. Piyasa uzmanlarının yaptığı öteki bir hesaba nazaran ise KKM’den önümüzdeki 3-6 ay içinde 300 milyar TL civarında Hazine’nin üstlenmesi gereken bir maliyet oluşması mümkün. Bu maliyet de torba yasa ile Merkez Bankası’na aktarıldığı için bütçe açığının da bir o kadar azalmasının beklendiğini lisana getiren uzmanlar bütçe açığının dolaylı yoldan Merkez Bankası üzerinden finanse edildiğine de işaret etti.
Uzmanlar artan bütçe açığı ve yeni devirde artırımlar, zelzele tesirinin devamı, döviz kurlarının özgür bırakılmasıyla gelen ek maliyetlerin Hazine borçlanmasını artırdığını, bir de KKM ile gelen maliyetin de borçlanmayı daha da arttırmasının önüne geçilmesinin istenmiş olabileceğini vurguladı. KKM kur farkı maliyetinin Merkez Bankası’nın karıyla dengelenmesinin hatta biraz da gerekiyorsa para da basılmasının önünü açan bir anlayış olduğunu vurgulayan uzmanlar bunun enflasyonu artıracağını ve piyasada enflasyon varsayımlarının artacağına işaret etti. Piyasanın yıl sonu enflasyon kestirimleri yüzde 45-50 ortasında değişiyor.
Ekonomistler nasıl yorumluyor?
“Verdiği ileti çok kötü”
Ekonomist Fatih Özatay, bu bölümün verdiği iletinin çok daha değerli olduğuna dikkat çekti.
“Bütçeyi rahatlatmayı amaçlıyor”
Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, iktisat idaresinin KKM ödemelerinin tamamının Merkez Bankası’na zamanıyla bütçeyi rahatlatmayı amaçladığını lisana getirerek şöyle konuştu:
“Enflasyonu ve kuru denetim zorlaşacak”
Kara, KKM maliyetinin büsbütün merkez bankasının üzerinde olmasının iki sakıncası bulunduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“Umarım 2001 öncesinde dönülmez”
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Atılım Murat ise bütçenin çok açılmış durumda olduğunu son gelen vergi artışlarının gelmesinin de zati kestirim edildiğini lisana getirdi. Murat şunları söyledi:
“Para basılarak karşılanması önemli sapma yaratır”
TEPAV Yöneticisi Dr. Burcu Aydın Özüdoğru ise KKM yükünün Hazine’den Merkez Bankası’na devredilmesine ait maksat kur farkı yükünün önümüzdeki seneye kaydırılması olabileceğini belirterek şöyle konuştu:
KKM’de 1,5 günlük artış 19,8 milyar lira
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık bilgilerine nazaran uzun bayram tatilinin olduğu 1,5 iş gününde kur muhafazalı mevduat hesapları 19 milyar 785 milyon lira artarak 2 trilyon 739 milyar 394 milyon liraya yükseldi. Böylelikle KKM büyüklüğü yeni tarihi tepesine çıkmış oldu. KKM büyüklüğü kurlardaki artış nedeniyle dolar cinsinden ise geriledi. BDDK datalarına nazaran 27 Haziran haftasında KKM hacmi 106 milyar 65 milyon dolar oldu. BDDK datalarına nazaran bankacılık sisteminde toplam mevduatlar da 11 trilyon 638,3 milyar dolara yükseldi. Ticari ve başka krediler 27 Haziran haftasında 7 trilyon 817,6 milyar lira olurken 23 Haziran haftasında 7 trilyon 753,5 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. Bölümde tüketici kredileri de 27 Haziran haftasında 1 trilyon 383,6 milyar liraya yükseldi, ferdi kredi kartları 785.3 milyar lira oldu. 23 Haziran haftasında 764,3 milyar lira düzeyindeydi. Bankacılık dalında takipteki alacaklar da 23 Haziran’daki 167,8 milyar lira düzeyinden 27 Haziran haftasında 168,2 milyar liraya çıktı.
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır