Döviz kurlarında son günlerde yaşanan keskin yükseliş ağır bir faturaya da işaret ediyor. Bilhassa kur muhafazalı mevduatta kamunun yükü ve dış borçların TL karşılığı kurlardaki yükselişle paralel artıyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) datalarına nazaran 2 Haziran prestijiyle kur muhafazalı mevduat hesaplarının büyüklüğü TL olarak artsa da kurlardaki yükseliş nedeniyle 121,6 milyar dolara geriledi. Ekonomist Uğur Gürses en düzgün senaryo olarak yaptığı yaklaşık hesaplamada kur artışları sonrasında Hazine ve Merkez Bankasının KKM maliyetinin 300 milyar lira arttığını vurguladı. İki günde yüzde 8,32 yükselen dolar/TL ise dün en yüksek 23,4026’yı, euro/TL ise 25,1028 düzeyini gördü.
KKM ve döviz mevduat hissesi yüzde 65
Kur muhafazalı mevduat hem bankaların yüzde 60 olarak belirlenen TL mevduat oranı hem de TL mevduat dönüşüm oranı amacı için en kıymetli enstrüman. 6 Ocak’tan bu yana aralıksız yükselişini sürdüren KKM’de geçen hafta 34,9 milyar lira düzeyinde. KKM büyüklüğü ise 2 trilyon 533 milyar 607 milyon liraya çıktı. Son iki ayın en yavaş artışının yaşandığı KKM’de önden ödemeli prim uygulamasına son verilmesi tesirli oldu. Buna rağmen hala daha yüksek düzeylerdeki seyir sürüyor. KKM’nin Dolar karşılığı ise evvelki haftaki 125,3 milyar dolardan 121,6 milyar dolara geriledi. Bankalardaki yabancı para mevduatlar ile dövize endeksli bir eser olarak bedellendirilen KKM’nin toplam mevduat içindeki hissesi da 2 Haziran itibariyle yüzde 65’e çıktı.
Ekonomistler hem KKM’nin dolarizasyonu arttırdığını hem de çıkışın bilinmeyen olması nedeniyle risk yarattığı telaşını sık sık lisana getiriyor. Döviz kurları görece stabil olduğu seçim öncesi devirde KKM’nin yükü çoğunlukla bankacılık dalı üzerindeydi. Yüksek faiz, prim ve opsiyon uygulamalarıyla KKM cazibesini artırmaya çalışan bankacılık dalının yanı sıra döviz kurlarında seçim sonrası yaşanan ve son iki gündür daha da sertleşen üst istikametli hareket hem Hazine’nin hem de Merkez Bankası’nın KKM faturasını artırdı.
En optimist senaryo bile maliyetli
Ekonomist Uğur Gürses, öncelikle hesabın varsayımsal olarak en âlâ senaryo gözetilerek yapıldığını vurgulayarak hesabı şöyle anlattı:
Merkez Bankası haftalık bilgilerine nazaran 2 Haziran prestijiyle yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı parite tesirinden arındırılmış halde 1 milyar 50 milyon dolar geriledi. Gerçek şahısların döviz mevduatının dolar karşılığı parite tesirinden arındırılmış olarak 740 milyon dolar azalırken, hukuksal bireylerin döviz mevduatı parite tesirinden arındırılmış olarak 310 milyon dolar düştü. Gerçek bireylerin değerli maden depo hesaplarındaki parite tesirinden arındırılmış olarak 552 milyon dolarlık düşüş ile 206 milyon dolarlık döviz mevduatı düşüşü dikkat çekti.
Öte yandan İntegral Yatırım tarafından hazırlanan notta KKM’nin 21 hafta boyunca arttığına işaret ederek 2 Haziran haftasındaki artışın son iki ayın en düşük artışı olduğu belirtildi. Notta, seçim sonuçları sonrası açıklanan kabinede Mehmet Şimşek ile birlikte iktisatta ortodoks siyasetlere dönüş sinyalleri verildiği belirtilerek “Ayrıca, seçim devri öncesi dar bir bantta hareket eden döviz kuru seçim sonrası daha iştahlı bir formda üst taraflı hareket etmeye başladı. Bu nedenlerle kur muhafazalı mevduata duyulan ilginin kademeli olarak azalabileceğini düşünüyoruz. Kur muhafazalı mevduatta değişmesi beklenen para siyasetinin tesiri ve döviz kurundaki baskının azalmasıyla birlikte esere olan ilginin vakit içerisinde düşüş göstermesini beklemekteyiz” denildi. Lakin tüm ekonomistler tıpkı fikirde değil. Gedik Yatırım’ın notunda da döviz talebini denetim etmek için birinci KKM sistemine bağlı kalacağı ve bunun da mevduat faizlerini yüksek tutacağı yer aldı.
Dış borçlarda vade yapısı faturayı geciktiriyor
Döviz kurlarındaki yükseliş dış borçların TL karşılığında da yeni bir maliyet yaratıyor. Fakat dış borçların vadesi 5-10 yıllık olduğu için bu durumun çabucak yansıması beklenmiyor. Merkezi idare borç stoku 30 Nisan itibariyle 117 milyar 933 milyon dolar ve bunun 30 Nisan itibariyle TL karşılığı 2 trilyon 851,4 milyar lira düzeyinde. Kurlarda 30 Nisan’dan bu günü yüzde 20 artış yaşandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına nazaran döviz cinsi borç stokunun yüzde 81’i sabit faizli, yüzde 19’u ise değişken faizli. Döviz borç stokunun toplam borç stoku içindeki oranı ise yüzde 62 düzeyinde. Öte yandan dış borç stokunun 30 Nisan prestijiyle TL karşılığı 2 trilyon 295,2 milyar lira. Bu stokun yüzde 86’sı sabit faizli yüzde 14’ü değişken faizli.
Net rezervler üçüncü haftada negatif
Merkez Bankası IMF tarifli net memleketler arası rezervleri 2 Haziran haftasında 1,3 milyar dolar azaldı. Böylelikle net milletlerarası rezervler -5 milyar 697 milyon dolara geriledi. Net milletlerarası rezervler 18 Mayıs haftasından bu yana negatif seyrini sürdürüyor. Net rezervler 26 Nisan haftasında -4 milyar 405 milyon dolar düzeyindeydi. 2 Haziran prestijiyle net rezervlerin -5,7 milyar dolara gerilemiş olması yeniden 2002 yılından bu yana görülen en düşük düzeye işaret ediyor. Merkez Bankasının swap hariç net rezervi ise 26 Mayıs’taki -60,5 milyar dolardan -61,2 milyar dolara çıktı. Merkez Bankası’nın toplam rezervleri ise 2 Haziran haftasında bir evvelki haftaya nazaran 2 milyar 28 milyon dolar artarak 100 milyar 486 milyon dolara çıktı. 2 Haziran prestijiyle Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, 1 milyar 721 milyon dolar artışla 58 milyar 240 milyon dolara çıktı. Brüt döviz rezervleri, 26 Mayıs’ta 56 milyar 519 milyon dolar düzeyinde bulunuyordu. Kelam konusu periyotta altın rezervleri de 307 milyon dolar artarak 41 milyar 939 milyon dolardan 42 milyar 246 milyon dolara yükseldi. Böylelikle Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 2 Haziran haftasında bir evvelki haftaya kıyasla 2 milyar 28 milyon dolar artışla 98 milyar 458 milyon dolardan 100 milyar 486 milyon dolara çıktı.
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır